Η λατρεία είναι αναπόσπαστο μέρος κάθε θρησκείας, παρόλο που η πρακτική της λατρείας διαφέρει από θρησκεία σε θρησκεία. Η αδιάσπαστη σχέση μεταξύ θρησκείας και λατρείας είναι προφανής, αν αντιληφθούμε τη λατρεία με βάση την κοινή λογική ως ιδιαίτερα ευλαβική προσήλωση και αφοσίωση. Τέτοιες χαρακτηριστικές στάσεις και ενέργειες υπονοούνται σαφώς στη θρησκεία που ορίζεται λειτουργικά ως «κατάσταση υπέρτατου ενδιαφέροντος» ή ως «μέσο υπέρτατης μεταμόρφωσης». Η λατρεία είναι προσανατολισμένη σε ισχυρά ενδιαφέροντα. Οι λατρευτικές συμπεριφορές και ενέργειες είναι ακόμα πιο προφανείς στη θρησκεία η οποία ορίζεται στην ουσία ως «ευθυγράμμιση με την υπερβατική βάση της προσωπικής και κοινωνικής ύπαρξης». Η λατρεία είναι προσανατολισμένη σε υπερφυσικές ικανότητες. Είτε με τον έναν είτε με τον άλλο ορισμό, όλες οι θρησκείες αρχίζουν και τελειώνουν στη λατρεία.
Οι συμπεριφορές και οι ενέργειες που περιλαμβάνονται στην έννοια της λατρείας εκτείνονται σε ολόκληρη την ενεργητική πλευρά της θρησκείας. Με την πιο ευρεία της έννοια, η λατρεία περιλαμβάνει όλες τις τελετουργίες, τις τελετές, τις πρακτικές, τις εορτές, ή τις υπηρεσίες που λαμβάνουν χώρα μέσα σε ένα ιερό πλαίσιο και για έναν ιερό σκοπό. Υπό το πρίσμα αυτό, η λατρεία μπορεί να κλιμακωθεί από τον δημόσιο εορτασμό ως την ιδιωτική περισυλλογή, από τα επίσημα φεστιβάλ ως τη συνήθη ρουτίνα. Αλλά ο όρος «λατρεία» συνήθως προορίζεται για τη σκόπιμη καλλιέργεια σταθερών θρησκευτικών πεποιθήσεων, αξιών και συναισθημάτων μέσα από μια πειθαρχημένη πορεία δράσης. Ως εκ τούτου, η λατρεία εντάσσει το άτομο σε παγιωμένα πρότυπα της θείας υπηρεσίας, όπως ορίζονται από μια συγκεκριμένη θρησκευτική παράδοση. Φυσικά, οι θρησκευτικές παραδόσεις διαφέρουν μεταξύ τους, πέρα από τα αντικείμενα, τις μορφές και τις περιστάσεις της λατρείας, ανάλογα με τη συγκεκριμένη κατανόηση της θείας και ανθρώπινης πραγματικότητας.
IV.I. Το Αντικειμενο της Λατρειας στη Σαηεντολογια
Στη μακρά ιστορία των θρησκειών, τα αντικείμενα λατρείας έχουν συμπεριλάβει τα πάντα, από υπερφυσικά όντα έως φυσικά αξιοθέατα, από αόρατες δυνάμεις έως ήρωες, από αφηρημένες αρχές έως συγκεκριμένα σύμβολα. Αλλά, όπως έχει δείξει ο ιστορικός Arnold Toynbee, αυτή η φαινομενική ποικιλία στις λατρείες της ανθρωπότητας μπορεί να περιοριστεί σε τρία αντικείμενα ή στόχους: τη Φύση, την Ανθρωπότητα, και μια Απόλυτη Πραγματικότητα που δεν είναι ούτε η Φύση ούτε η Ανθρωπότητα αλλά υπάρχει μέσα τους και την ίδια στιγμή πέραν αυτών.
Οι περισσότεροι ιστορικοί της θρησκείας συμφωνούν ότι οι πρώτες μορφές της θρησκείας ήταν ριζωμένες στη λατρεία των φυσικών φαινομένων ή τοπικών κοινοτήτων. Ο πολυθεϊσμός του αρχαίου κόσμου ήταν ύμνος στις δυνάμεις και στις δυνατότητες του φυσικού περιβάλλοντος ή του ανθρώπινου κόσμου. Αυτές οι μορφές λατρείας σίγουρα δεν έχουν εξαφανιστεί από το πρόσωπο της Γης. Αλλά οι μεγάλες «θρησκείες του κόσμου» επικεντρώνονται όλες στη λατρεία της Απόλυτης Πραγματικότητας που υπερβαίνει τόσο τη φύση όσο και την ιστορία.
Αυτή η Απόλυτη Πραγματικότητα γίνεται αντιληπτή με πολύ διαφορετικούς τρόπους μεταξύ των διαφόρων θρησκειών. Σε γενικές γραμμές, οι δυτικές θρησκείες του Ιουδαϊσμού, του Χριστιανισμού και του Ισλάμ αντιλαμβάνονται αυτή την Απόλυτη Πραγματικότητα υπό τη μορφή προσώπου. Αυτές οι παραδόσεις λατρεύουν μια προσωπική Πραγματικότητα που μπορεί να είναι γνωστή και να υπηρετείται με έναν σχετικό τρόπο. Η λατρεία αυτών των θεϊστικών θρησκειών τελικά στοχεύει στην επικοινωνία με αυτό το προσωπικό Ον. Σε αντίθεση, και πάλι σε γενικές γραμμές, οι ανατολικές θρησκείες του Ινδουισμού, του Βουδισμού και του Ταοϊσμού αντιλαμβάνονται αυτή την Απόλυτη Πραγματικότητα σε απρόσωπη βάση. Αυτές οι παραδόσεις λατρεύουν μια ενωτική πραγματικότητα που μπορεί να κατανοηθεί και να βιωθεί με έναν εσωτερικό τρόπο. Η λατρεία αυτών των μονιστικών θρησκειών επιδιώκει εντέλει μια Ένωση με αυτό το απρόσωπο Ον.
Η Σαηεντολογία ανήκει ξεκάθαρα σ’ εκείνες τις θρησκείες των οποίων η λατρεία κατευθύνεται προς μια Απόλυτη Πραγματικότητα που υπερβαίνει τα όρια της φυσικής τάξης και της ανθρώπινης ύπαρξης, ενώ διατηρεί και ικανοποιεί και τα δύο. Όπως σημειώθηκε παραπάνω, ο απώτερος στόχος της θρησκευτικής ζωής στη Σαηεντολογία είναι η επιβίωση «μέσα από ένα Υπέρτατο Ον» ή «ως το Άπειρο». Όπως θα δούμε, το ώντιτινγκ και η εκπαίδευση είναι οι πρωταρχικές μορφές της λατρείας της Εκκλησίας της Σαηεντολογίας. Αυτές οι δραστηριότητες λατρείας παρέχουν εφόδια και βοήθεια στους Σαηεντολόγους, ώστε να επιβιώνουν και να αναπτύσσονται σε όλα τα οκτώ δυναμικά. Αυτές οι πνευματικές ασκήσεις παράγουν υγιή και ευτυχισμένα άτομα, οικογένειες και ομάδες. Και, τελικά, η λατρεία δίνει τη δυνατότητα στους Σαηεντολόγους να ανακαλύψουν τον εαυτό τους ως πνευματικά όντα σε ένα πνευματικό σύμπαν που υπερβαίνει ριζικά το φυσικό σώμα και τον υλικό κόσμο.
Ως τέτοια, η αντίληψη της Σαηεντολογίας για την Απόλυτη Πραγματικότητα, έχει περισσότερα κοινά με τις μυστικιστικές παραδόσεις των ανατολικών θρησκειών παρά με τις αντίστοιχες στη Δύση. Παρόλο που η Εκκλησία της Σαηεντολογίας διαβεβαιώνει ρητά την ύπαρξη του Θεού, δεν έχει κανένα δόγμα σχετικά με τη φύση του Θεού. Οι Σαηεντολόγοι είναι ελεύθεροι να συμβολίζουν τον Θεό είτε με προσωπικό είτε με απρόσωπο τρόπο εφόσον επιβεβαιώνουν την πραγματικότητα του Θεού. Ως επί το πλείστον, όμως, σκέφτονται τον Θεό περισσότερο ως μια πνευματική Δύναμη που καλεί τα άτομα σε εξερεύνηση και ανακάλυψη, και λιγότερο ως προσωπικό ον που απαιτεί προσωπική αφοσίωση και υπακοή. Ο Θεός βρίσκεται μάλλον εντός παρά εκτός, μέσω της εμπειρίας του ατόμου παρά σε δογματικές διδασκαλίες.
IV.ΙΙ. Οι Μορφες της Λατρειας στη Σαηεντολογια
Οι μορφές της λατρείας διαφέρουν από τη μια θρησκεία στην άλλη, ανάλογα από τη συγκεκριμένη κατανόηση της θείας και ανθρώπινης πραγματικότητας που παρέχει μια θρησκεία. Αλλά μπορούν να γίνουν κάποιες ευρείες γενικεύσεις μεταξύ των μορφών λατρείας στις ανατολικές και δυτικές θρησκευτικές παραδόσεις. Σε αντίθεση με τις δυτικές θρησκευτικές παραδόσεις, όπου τα θέματα της λατρείας επικεντρώνονται στην προσευχή και σε ύμνους προς έναν προσωπικό Θεό, τα θέματα της λατρείας στις ανατολικές θρησκείες επικεντρώνονται στον διαλογισμό και στην ταύτιση με ένα απρόσωπο Απόλυτο. Οι παλαιότερες θρησκείες υμνούν μια σχέση ανάμεσα στο άτομο και στο Υπέρτατο Ον, και οι νεότερες εγκαθιδρύουν τη σύνδεση μεταξύ του πραγματικού εαυτού και της Υπέρτατης Πραγματικότητας.
Ενώ η Σαηεντολογία είναι μια διακριτή θρησκεία με τις δικές της διακριτές μορφές λατρείας, αυτές οι μορφές έχουν περισσότερα κοινά με τα πνευματικά θέματα των ανατολικών θρησκειών απ’ ό,τι με τις πνευματικές λατρείες της δυτικής πίστης. Όπως στις αντίστοιχες εκκλησίες, η λατρεία της Εκκλησίας της Σαηεντολογίας είναι μια εξαιρετικά πειθαρχημένη και βαθιά καλλιεργημένη διαδικασία αυτοεξέτασης και αυτοανάπτυξης. Αυτές οι πνευματικές ασκήσεις που αυξάνουν την επίγνωση του ατόμου και την ικανότητά του, χωρίζονται σε γενικές γραμμές στις δύο κατηγορίες του ώντιτινγκ και της εκπαίδευσης, τις δύο πλευρές της Γέφυρας της Σαηεντολογίας προς την Πλήρη Ελευθερία.
Το ώντιτινγκ της Σαηεντολογίας, το οποίο παρουσιάζει κάποια ομοιότητα με τη χριστιανική εξομολόγηση και τον βουδιστικό διαλογισμό, είναι μια μορφή πνευματικής καθοδήγησης που επιτρέπει σε ένα άτομο να ανακαλύψει την ταυτότητά του ως πνευματικό ον που έχει τη δυνατότητα άπειρης επιβίωσης.
Το ώντιτινγκ της Σαηεντολογίας, το οποίο παρουσιάζει κάποια ομοιότητα με τη χριστιανική εξομολόγηση και τον βουδιστικό διαλογισμό, είναι μια μορφή πνευματικής καθοδήγησης που επιτρέπει σε ένα άτομο να ανακαλύψει την ταυτότητά του ως πνευματικό ον που έχει τη δυνατότητα άπειρης επιβίωσης. Το ώντιτινγκ κυμαίνεται από πολύ απλές έως πιο διεισδυτικές θρησκευτικές εμπειρίες καθώς εξελίσσεται κανείς όλο και ψηλότερα στη Γέφυρα. Οι Σαηεντολόγοι πιστεύουν ότι τα υψηλότερα επίπεδα πνευματικής επίγνωσης και ικανότητας μπορούν να επιτευχθούν μόνο αν προχωρήσει κανείς προοδευτικά στα επίπεδα του ώντιτινγκ. Τα χαμηλότερα επίπεδα του ώντιτινγκ οδηγούν στην πνευματική κατάσταση του «Κλήαρ», στην οποία το άτομο απελευθερώνεται για να ζήσει μια υγιή και παραγωγική ζωή, ενώ τα ανώτερα επίπεδα ώντιτινγκ που είναι γνωστά ως επίπεδα του «Λειτουργικού Θήταν» κατευθύνουν την ικανότητα του θήταν ώστε να επηρεάζει άμεσα τη ζωή, την ύλη, την ενέργεια, τον χώρο και τον χρόνο.
Η εκπαίδευση της Σαηεντολογίας, η οποία είναι παρόμοια με τη μελέτη των ιερών κειμένων και της θρησκευτικής διδασκαλίας στον Ιουδαϊσμό και στον Χριστιανισμό, καθώς και στον Ινδουισμό και στον Βουδισμό, αυξάνει την ελευθερία που επιτυγχάνεται μέσα από το πνευματικό ώντιτινγκ με τη γνώση που αποκτιέται από τη θρησκευτική εκπαίδευση. Το ευρύ πεδίο της εκπαίδευσης στη Σαηεντολογία είναι χωρισμένο σε πολυάριθμα μαθήματα, τα οποία κυμαίνονται από μαθήματα χαμηλότερου επιπέδου, που διδάσκουν βασικές αρχές, έως μαθήματα ανώτερου επιπέδου, που καλύπτουν πλήρως τα φιλοσοφικά και τεχνικά υλικά της Διανοητικής και της Σαηεντολογίας. Υπό αυτή την έννοια, η εκπαίδευση προσφέρει στο άτομο την ίδια βαθιά γνώση που προσφέρει και το ώντιτινγκ. Πράγματι, η πρακτική της πίστης για τους Σαηεντολόγους αποτελείται σε ίσα μέρη από ώντιτινγκ και εκπαίδευση πάνω στις αρχές και στην τεχνολογία της Σαηεντολογίας. Ένα άτομο δεν μπορεί να επιτύχει την πλήρη πνευματική επίγνωση και ενδυνάμωση χωρίς να ανέλθει και στις δύο πλευρές της Γέφυρας προς την Πλήρη Ελευθερία.
Ενώ οι πρωταρχικές μορφές λατρείας σε όλες τις θρησκείες κατευθύνονται προς ιερά αντικείμενα και εκφράζουν πνευματικές εμπειρίες, υπάρχουν άλλες τελετές που συνήθως εκτελούνται στο πλαίσιο και στο πνεύμα της λατρείας. Θεμελιώδης αρχή μεταξύ αυτών των άλλων πρακτικών είναι οι τελετουργίες που σηματοδοτούν τις μεγάλες στιγμές της μετάβασης και μετασχηματισμού στην ατομική και κοινοτική ζωή. Κάθε θρησκεία έχει γιορτές του κύκλου ζωής του πιστού και της ιερής ιστορίας της παράδοσης, και η Σαηεντολογίας δεν αποτελεί εξαίρεση. Οι Εκκλησίες της Σαηεντολογίας γιορτάζουν τακτικά τις ιεροτελεστίες της ονοματοδοσίας, του γάμου και της ταφής, σύμφωνα με το τελετουργικό της Σαηεντολογίας, και τιμούν επίσης τις ιερές μέρες της ιστορίας της πίστης τους και της κοινής ζωής τους.
IV.ΙΙΙ. Οι Εκδηλωσεις Λατρειας στη Σαηεντολογια
Στην ιστορία των θρησκειών η λατρεία μπορεί να λάβει χώρα είτε σε ιδιωτικές είτε σε δημόσιες εκδηλώσεις. Η λατρεία δεν περιορίζεται σε επίσημες τελετές και σε ομαδικούς εορτασμούς στις συναθροίσεις μιας θρησκευτικής κοινότητας. Η ιδιωτική λατρεία λαμβάνει χώρα συχνά στο σπίτι όπου εξαρτάται από καθορισμένες χρονικές στιγμές (όπως σε γεύματα ή κατά την έγερση και την απόσυρση). Τα καθημερινά λατρευτικά αντικείμενα του χριστιανού, οι τελετουργικές ευχές του Εβραίου, οι καθημερινές προσευχές του μουσουλμάνου, οι τελετουργικοί ψαλμοί του ινδουιστή και ο καθιστός διαλογισμός του βουδιστή, είναι όλα αυθεντικές εκφράσεις λατρείας, αν και διεξάγονται στην ιδιωτικότητα του σπιτιού κάποιου ή ακόμη και στη μοναξιά του μυαλού του. Αλλά η λατρεία είναι επίσης μια δημόσια εκδήλωση, είτε γίνεται σε συνεννόηση με τους άλλους ή απλώς παρέα με τους άλλους. Η συλλογική λατρεία είναι ο κανόνας για την κοινή λατρεία στις θεϊστικές θρησκείες της Δύσης. Τα λόγια των ανθρώπων απευθύνονται στον Θεό μέσα από καθιερωμένες προσευχές και ύμνους, και σε ανταπόδοση ο λόγος του Θεού διακηρύσσεται προς τους ανθρώπους μέσα σε κείμενα και ερμηνείες. Το πρότυπο της κοινής λατρείας είναι κάπως διαφορετικό στις μονιστικές θρησκείες της Ανατολής. Βέβαια, υπάρχουν πολλές περίτεχνες τελετές και φεστιβάλ που εορτάζονται με έναν συλλογικό τρόπο. Αλλά οι πιστοί συνήθως συγκεντρώνονται σε κοινούς ναούς, όπου κάθε πιστός απαγγέλλει και συμμετέχει στις καθιερωμένες τελετουργικές δηλώσεις και χειρονομίες ως πράξη αφοσίωσης. Σε οποιοδήποτε πρότυπο της κοινής λατρείας, ο εορτασμός της λατρείας εξαρτάται από μια ομάδα ειδικών που είναι αυθεντίες στους τρόπους και στο νόημα λατρείας.
Παρόμοια με άλλες θρησκείες, η λατρεία στην Εκκλησία της Σαηεντολογίας μπορεί να λάβει χώρα σε ιδιωτικές και δημόσιες περιστάσεις. Το ώντιτινγκ μπορεί να λάβει χώρα σε ένα οποιοδήποτε ήρεμο, χωρίς περισπασμούς, περιβάλλον, όπως στο σπίτι. Ωστόσο, σε τέτοιες περιστάσεις επιβλέπεται από έναν άρτια εκπαιδευμένο Επόπτη του Κέις μέσω της χρήσης μια γραπτής καταγραφής των συνεδριών του ώντιτινγκ. Στη συντριπτική του πλειονότητα, το ώντιτινγκ λαμβάνει χώρα σε εγκαταστάσεις της Εκκλησίας όπου υπάρχουν ειδικά εξοπλισμένα δωμάτια για τον σκοπό αυτόν, και όπου η βοήθεια από τους Επόπτες του Κέις και τους άλλους είναι άμεσα διαθέσιμη σε σχέση με τον προγραμματισμό και τη διαχείριση αυτών των θρησκευτικών υπηρεσιών. Με εξαίρεση τα Μαθήματα
Όπως και να διευθετούνται οι εκδηλώσεις λατρείας, είτε η λατρεία είναι δημόσια, ιδιωτική ή συλλογική, το κέντρο λατρείας διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο σε κάθε θρησκεία. Τέτοια κέντρα λατρείας φέρουν διαφορετικές ονομασίες και παρουσιάζουν διαφορετικές αρχιτεκτονικές. Οι εκκλησίες, οι συναγωγές, τα τζαμιά και οι ναοί, τα άσραμ και τα παρεκκλήσια έχουν τη δική τους χαρακτηριστική όψη και αίσθηση. Αλλά οι θρησκευτικοί τους σκοποί και οι λειτουργίες τους είναι παρόμοια. Αυτοί οι «χώροι λατρείας» παρέχουν το ιερό περιβάλλον στο οποίο διεξάγονται τακτικά οι «θείες υπηρεσίες» που αφορούν μια δεδομένη θρησκεία. Όπως κάθε θρησκεία, οι εκκλησίες της Σαηεντολογίας έχουν το δικό τους χαρακτηριστικό περιβάλλον. Και είναι τα κέντρα και των ιδιωτικών και των δημόσιων υπηρεσιών λατρείας.
IV.IV. Συμπερασμα
Λόγω της επαγγελματικής μου εκπαίδευσης και της ακαδημαϊκής μου έρευνας που συνοψίζεται παραπάνω, είμαι πεπεισμένος ότι η Σαηεντολογία είναι μια λατρευτική κοινότητα. Όπως αρμόζει σε μια νέα θρησκεία, οι μορφές λατρείας της Εκκλησίας της Σαηεντολογίας είναι διακριτές σύμφωνα με τη δική της κατανόηση της θείας και ανθρώπινης πραγματικότητας. Και, παρόμοια με άλλες θρησκευτικές παραδόσεις, η λατρεία της Σαηεντολογίας προορίζεται να εντείνει την πνευματική επίγνωση και να αναπτύξει την πνευματική ικανότητα του ατόμου, της οικογένειας, της κοινότητας, και τελικά του κόσμου.
Lonnie D. Kliever
26 Σεπτεμβρίου 1994
