Όταν ο Λ. Ρον Χάμπαρντ έγραψε το βιβλίο Διανοητική: Η Σύγχρονη Επιστήμη της Πνευματικής Υγείας, ξεκίνησε μια θεραπεία απελευθέρωσης μέσω της επαναφοράς των εμπειριών σε συνειδητό επίπεδο, αλλά δεν πίστεψε, απ’ όσο ξέρω, ότι το αποτέλεσμα θα ήταν μια Εκκλησία ή πίστη. Ο μοναδικός του στόχος εκείνη τη στιγμή ήταν η απάντηση στην ερώτηση για το πώς να βοηθήσει τους ανθρώπους μέσω διαδικασιών που απευθύνονται στη διάνοια. Με άλλα λόγια, αμφέβαλλε για την θεραπεία των ψυχαναλυτών.9 Έτσι, αναζήτησε ένα άλλο πιθανό σύστημα που θα βοηθούσε τους ανθρώπους και θα τους έκανε πιο ικανούς, το οποίο περιέγραψε στο βασικό εγχειρίδιο Διανοητική, η οποία εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1950.
Καθώς διεξήγαγε περαιτέρω έρευνες, ο Χάμπαρντ ανακάλυψε ότι ένα άτομο είναι κάτι περισσότερο από ένα σώμα ή μια διάνοια. Στην πραγματικότητα, είναι ένα αθάνατο πνευματικό ον, το οποίο ονόμασε «θήταν». Ο θήταν είναι το ίδιο το άτομο, όχι το σώμα του ή η διάνοιά του ή οτιδήποτε άλλο. Δεν είναι κάτι που έχει, αλλά αυτός που είναι. Αυτός ο θήταν έχει ζήσει μέσα από αμέτρητες προηγούμενες ζωές και θα επιβιώσει από τον θάνατο του τωρινού σώματός του. Αυτή η έννοια των προηγούμενων ζωών στη Σαηεντολογία μπορεί να συγκριθεί με τους καρμικούς σχηματισμούς (samskara) στον Βουδισμό.10
Η Σαηεντολογία ασχολείται με αυτά τα τραύματα του παρελθόντος μέσα από την πρακτική του ώντιτινγκ, μέσα από το οποίο ο θήταν μπορεί να απαλλαχθεί από αυτές τις εμπειρίες του παρελθόντος και να αποκτήσει μεγαλύτερη επίγνωση του εαυτού του ως
Σύμφωνα με το δόγμα της Σαηεντολογίας, ο θήταν έχει επιβαρυνθεί από τραυματικές εμπειρίες που βίωσε στην τρέχουσα και τις προηγούμενες ζωές, οι οποίες είναι αποθηκευμένες σε μια αντιδραστική διάνοια. Αυτές οι εμπειρίες μπορεί να συνεχίσουν να τον κάνουν να νιώθει πόνο ή να πράττει παράλογα και να τον αποκλείουν από την πλήρη πνευματική επίγνωση και τις ικανότητες που θα μπορούσε να έχει. Η Σαηεντολογία ασχολείται με αυτά τα τραύματα του παρελθόντος μέσα από την πρακτική του ώντιτινγκ, μέσα από το οποίο ο θήταν μπορεί να απαλλαχθεί από αυτές τις εμπειρίες του παρελθόντος και να αποκτήσει μεγαλύτερη επίγνωση του εαυτού του ως
1ο Δυναμικό: η δυναμική ώθηση να επιβιώσει ως άτομο.
2ο Δυναμικό: η ώθηση για επιβίωση μέσω του σεξ και της οικογένειας.
3ο Δυναμικό: η επιβίωση ως ομάδα. Αυτό περιλαμβάνει όλες τις ομάδες, όπως την εργασία κάποιου, το σχολείο του, μια λέσχη κ.λπ.
4ο Δυναμικό: η ώθηση να επιβιώσει για όλη την Ανθρωπότητα.
5ο Δυναμικό: η ώθηση να επιβιώσει για όλες τις μορφές ζωής, δηλαδή τα φυτά και τα ζώα.
6ο Δυναμικό: η ώθηση προς την επιβίωση του φυσικού σύμπαντος, συμπεριλαμβανομένης της ύλης, της ενέργειας, του χώρου και του χρόνου.
7ο Δυναμικό: η ώθηση για επιβίωση ως πνεύμα – η πνευματική διάσταση του ατόμου.
8ο Δυναμικό: η ώθηση να επιβιώσει ως το άπειρο ή το Υπέρτατο Ον.
Αυτά τα δυναμικά μπορούν να θεωρηθούν ως ομόκεντροι κύκλοι με κάθε υψηλότερο δυναμικό να περιλαμβάνει αυτά που βρίσκονται παρακάτω από αυτό. Το ώντιτινγκ (η πνευματική συμβούλευση ένας προς έναν, που είναι η κεντρική πρακτική της Σαηεντολογίας) καταπιάνεται με όλα τα δυναμικά και αυξάνει την επίγνωση του ατόμου και την υπευθυνότητα σε όλα τα δυναμικά, συμπεριλαμβανομένης της σχέσης του με την πνευματική διάσταση και τον Θεό.
Η έννοια του Υπέρτατου Όντος ή του δυναμικού του Θεού εκτείνεται παντού στο δόγμα της Σαηεντολογίας. Ενώ η Σαηεντολογία δεν έχει συγκεκριμένο δόγμα σχετικά με τη μορφή που παίρνει το Υπέρτατο Ον, αυτό βρίσκεται στο θρησκευτικό δόγμα της Σαηεντολογίας ως ο δημιουργός-Θεός στο απόγειο όλης της ύπαρξης. Η ύπαρξη και ο ρόλος του Θεού φαίνεται, για παράδειγμα, στο Πιστεύω της Εκκλησίας της Σαηεντολογίας:
Εμείς στην Εκκλησία μας πιστεύουμε
Ότι όλοι οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως φυλής, χρώµατος ή πίστης, πλάστηκαν µε ίσα δικαιώµατα.
Ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν αναφαίρετο δικαίωµα να πρεσβεύουν όποια θρησκεία επιθυµούν, να έχουν όποιες θρησκευτικές συνήθειες επιθυµούν και να τις εξασκούν όπως επιθυµούν.
Ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν αναφαίρετο δικαίωµα να ζουν έτσι όπως επιλέγουν οι ίδιοι.
Ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν αναφαίρετο δικαίωµα να είναι πνευµατικά υγιείς.
Ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν αναφαίρετο δικαίωµα να υπερασπίζονται τον εαυτό τους.
Ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν αναφαίρετο δικαίωµα να συγκροτούν, να επιλέγουν, να βοηθούν ή να στηρίζουν δικές τους οργανώσεις, εκκλησίες και κυβερνήσεις.
Ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν αναφαίρετο δικαίωµα να σκέφτονται ελεύθερα, να εκφράζονται ελεύθερα, να διαφωνούν με τη γνώμη των άλλων ή να τη σχολιάζουν προφορικώς ή γραπτώς.
Ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν αναφαίρετο δικαίωµα να διαιωνίζουν το είδος τους.
Ότι οι ψυχές των ανθρώπων έχουν τα ίδια δικαιώµατα µε τους ανθρώπους.
Ότι η µελέτη της διάνοιας και η θεραπεία ασθενειών που έχουν προκληθεί από τη διάνοια δε θα πρέπει να διαχωρίζονται, ως θέµατα, από τη θρησκεία, και δε θα πρέπει κανείς να κλείνει τα µάτια αν µη θρησκευτικά πεδία ασχολούνται
Και ότι καμιά δύναµη εκτός από τον Θεό δεν έχει τη δικαιοδοσία να αναιρέσει ή να παραβλέψει τα δικαιώµατα αυτά, φανερά ή κρυφά.
Κι εμείς στην Εκκλησία μας πιστεύουμε
Ότι ο Άνθρωπος είναι βασικά καλός.
Ότι επιζητά να επιβιώσει.
Ότι η επιβίωσή του εξαρτάται από τον εαυτό του, από τους συνανθρώπους του και από την επίτευξη ενότητας µε το σύµπαν.
Κι εμείς στην Εκκλησία μας πιστεύουμε ότι οι νόμοι του Θεού απαγορεύουν στον άνθρωπο
Να καταστρέψει το είδος του.
Να καταστρέψει την πνευµατική υγεία κάποιου άλλου.
Να καταστρέψει ή να υποδουλώσει την ψυχή ενός άλλου.
Να καταστρέψει ή να µειώσει την επιβίωση των συντρόφων ή της οµάδας του.
Κι εμείς στην Εκκλησία μας πιστεύουμε
Ότι το πνεύµα µπορεί να σωθεί και
Ότι μόνο το πνεύμα μπορεί να σώσει ή να θεραπεύσει το σώμα.
Εκτός από το ώντιτινγκ, οι Σαηεντολόγοι αναζητούν επίσης τη διαφώτιση μέσω της μελέτης των γραπτών ή της ακρόασης των ηχογραφημένων διαλέξεων του
Η Σαηεντολογία έχει επίσης ένα πρόγραμμα Αποκάθαρσης που χρησιμοποιεί έναν συνδυασμό από σωματική άσκηση, βιταμίνες και σάουνα για να απαλλάξει το σώμα από τα ναρκωτικά, τις χημικές ουσίες και άλλες ακαθαρσίες που εμποδίζουν την πνευματική πρόοδο. Αυτό είναι μέρος μιας «ισορροπημένης ζωής» (επίσης ένα βασικό στοιχείο μέσα στην Εκκλησία του Χριστού των Αγίων των Τελευταίων Ημερών, οι Μορμόνοι) που βοηθάει ένα άτομο να φτάσει στο 8ο και υψηλότερο δυναμικό το οποίο είναι το «δυναμικό του Θεού».11
Οι λειτουργοί της Σαηεντολογίας τελούν επίσης γάμους, κηδείες, βαπτίσεις και ποιμαντική συμβούλευση χρησιμοποιώντας τελετές και συμβολισμούς που είναι μοναδικοί στη Σαηεντολογία.
Η Σαηεντολογία υποστηρίζει σχεδόν την ίδια άποψη σχετικά με το δόγμα όπως και οι περισσότερες άλλες θρησκείες. Παρουσιάζει τα δόγματα αυτά ως θέματα που αναφέρονται σε αντικειμενικά γεγονότα,12 αλλά δε χρησιμοποιεί τη λέξη δόγμα όπως κάνει η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, στην οποία τα θρησκευτικά δόγματα είναι σταθερά για την αιωνιότητα (Συμβούλιο του Βατικανού, 1870).
Ο Λ. Ρον Χάμπαρντ δήλωσε ότι η πρώτη αρχή είναι ότι η σοφία προορίζεται για οποιοδήποτε άτομο. Η δεύτερη είναι ότι η σοφία πρέπει να μπορεί να εφαρμόζεται και η τρίτη αρχή είναι ότι η σοφία είναι πολύτιμη μόνο αν είναι αληθινή ή αν έχει αποτελέσματα. Ο Λ. Ρον Χάμπαρντ είπε ότι: «Η Σαηεντολογία θα προχωρήσει ανάλογα με το πόσο θα έχει αποτελέσματα».13
