Η «εκ των έσω» άποψη στην ανθρωπολογία είναι αυτό που δίνει προσοχή στην ταξινόμηση των ιδεών αυτών που συμμετέχουν σε μια ορισμένη κουλτούρα. Αυτό είναι αντίθετο προς την «εκ των έξω» άποψη που προέρχεται από τις εννοιολογικές ταξινομήσεις μιας από τις θεωρίες των κοινωνικών επιστημών. Μέχρι αυτό το σημείο χρησιμοποιήσαμε ορισμούς θρησκειών που ελήφθησαν από θεωρητική άποψη, δηλαδή από την άποψη κοινωνικών επιστημόνων που συμμετέχουν σε τρέχουσες συζητήσεις σχετικά με το τι συνιστά μια θρησκεία και ποια είναι τα χαρακτηριστικά της. Σ’ αυτό το τμήμα θα λάβουμε υπόψη μας την εκ των έσω άποψη των συμμετεχόντων στην κοινωνία.
Το να ρωτά κανείς εάν η Σαηεντολογία είναι μια θρησκεία σύμφωνα με την εκ των έσω άποψη είναι σαν να ρωτά εάν θεωρείται έτσι στα συγκεκριμένα πλαίσια κουλτούρας εντός της οποίας διεξάγει τις δραστηριότητές της. Επειδή η Εκκλησία της Σαηεντολογίας είναι ένα διεθνές ίδρυμα, αυτά τα πλαίσια βρίσκονται σε πολλές χώρες. Επειδή αυτές αποτελούν πολυσύνθετες κοινωνίες, αυτό περιλαμβάνει πολλαπλές υποομάδες. Οι ίδιοι οι Σαηεντολόγοι, τα κυβερνητικά ιδρύματα και οι μαθητές των θρησκευτικών θεμάτων συμπεριλαμβάνονται μεταξύ αυτών που έχουν κάνει δημόσιες ανακοινώσεις σχετικά με αυτό το θέμα.
Κατ’ αρχάς είναι δυνατόν να παρατηρηθεί ότι οι ίδιοι οι Σαηεντολόγοι παρουσιάζουν τη Σαηεντολογία ως θρησκεία στα γραπτά και δημόσια έγγραφά τους. (Δείτε, για παράδειγμα, τα βιβλία Τι είναι η Σαηεντολογία; 1993, σελ. 1, 7, 141, 147· Συλλογές Βιβλίων του Λ. Ρον Χάμπαρντ από το βιβλίο Τι είναι η Σαηεντολογία; 1994, σελ. iii).
Σχετικά με κυβερνητικά ιδρύματα, η Σαηεντολογία έχει βρεθεί ότι είναι, για νομικούς σκοπούς και για απαλλαγή από φόρους, μια θρησκεία στις χώρες που έχει διεξάγει τις δραστηριότητές της. Οι κυβερνητικοί οργανισμοί που έχουν δηλώσει με σαφήνεια ότι η Σαηεντολογία είναι μια θρησκεία περιλαμβάνουν:
Οργανισμοί του Εκτελεστικού Κλάδου:
Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Βαυαρίας, 1973· Υπουργείο Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών, 1974· Γραφείο Κοινωνικής Ασφάλισης της Ανζέρ, Γαλλία, 1985· Εθνικό Γραφείο Μετανάστευσης και Πολιτογράφησης Ηνωμένων Πολιτειών, 1986· Διαμέρισμα Σόνενμπεργκ, Βερολίνο, Γερμανία 1989.
Φορολογικοί Οργανισμοί:
Τμήμα Διαχείρισης και Οικονομίας της Ζυρίχης, Ελβετία 1974· Τμήμα Εφορίας της Φλόριντα, Ηνωμένες Πολιτείες, 1974· Τμήμα Εφορίας Αυστραλίας, 1978· Τμήμα Εφορίας για την Πολιτεία της Καλιφόρνιας, 1981· Τμήμα Φόρων και Τελωνείων Καναδά, 1982· Υπηρεσία Φόρων, Πο, Γαλλία, 1987· Επιθεωρητής Φόρων Επιχειρήσεων του Άμστερνταμ, Ολλανδία, 1988· Υπηρεσία Φόρων της Πολιτείας Γιούτα, Ηνωμένες Πολιτείες, 1988· Υπηρεσία Φόρων για την Πόλη της Νέας Υόρκης, Ηνωμένες Πολιτείες, 1988· Ομοσπονδιακό Τμήμα Οικονομικών, Γερμανία, 1990· Υπηρεσία Φόρων της Μόντσα, Ιταλία, 1990· Υπηρεσία Φόρων της Λέτσο, Ιταλία, 1991· Εφορία Εσωτερικού των Ηνωμένων Πολιτειών, 1993· Τμήμα Ανάπτυξης Εργασίας της Πολιτείας της Καλιφόρνια, Ηνωμένες Πολιτείες, 1994.
Δικαστικά Σώματα:
Ομοσπονδιακό Εφετείο της Πρωτεύουσας Ουάσινγκτον, Περιφέρεια της Κολούμπια, Ηνωμένες Πολιτείες, 1969· Δικαστήριο της Περιφέρειας της Κολούμπια, Ηνωμένες Πολιτείες, 1971· Δικαστήριο του Σαιντ Λούις, Μιζούρι, Ηνωμένες Πολιτείες, 1972· Αυστραλιανό Δικαστήριο στο Περθ, Αυστραλία, 1970· Δικαστήριο της Στουτγάρδης, 1976· Δικαστήριο του Μονάχου, Γερμανία, 1979· Εφετείο του Παρισιού, 1980· Εφετείο της Πολιτείας του Όρεγκον, 1982· Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών στην Πολιτεία της Ουάσινγκτον, 1983· Ανώτατο Δικαστήριο της Μασαχουσέτης, 1983· Γραφείο Γενικού Εισαγγελέα της Αυστραλίας, 1973· Ανώτατο Δικαστήριο της Αυστραλίας, 1983· Δικαστήριο Κεντρικής Καλιφόρνιας, Ηνωμένες Πολιτείες, 1984· Εφετείο του Βανκούβερ, 1984· Δικαστήριο της Στουτγάρδης, Γερμανία, 1985· Εφετείο του Μονάχου, Γερμανία, 1985· Δικαστήριο της Πάδοβα, Ιταλία, 1985· Δικαστήριο της Μπολόνια, Ιταλία, 1986· Περιφερειακό Δικαστήριο του Αμβούργου, Γερμανία, 1988· Δικαστήριο του Βερολίνου, Γερμανία, 1988· Δικαστήριο της Φρανκφούρτης, Γερμανία, 1989· Δικαστήριο του Μονάχου, Γερμανία, 1989· Δικαστήριο του Ανόβερο, Γερμανία, 1990· Δικαστήριο του Μιλάνου, Ιταλία, 1991· Διοικητικό Δικαστήριο του Αμβούργου, Γερμανία, 1992· Ανώτατο Δικαστήριο Γερμανίας, 1992· Δικαστήριο της Νέας Υόρκης, 1994· Δικαστήριο Φορολογίας της Ιταλίας, 1994· Περιφερειακό Δικαστήριο της Ζυρίχης, Ελβετία, 1994· Ανώτατο Δικαστήριο Ιταλίας, 1995.
Τελικά, μελέτες που έγιναν από κοινωνικούς επιστήμονες αναφέρονται συνήθως στη Σαηεντολογία ως θρησκεία, θεωρώντας την ως μέλος της αυξανόμενης ομάδας των νέων θρησκευτικών κινημάτων.
Μία από τις πρώτες μελέτες για τη Σαηεντολογία, ένα άρθρο από τη Χάριετ Γουάιτχεντ στο βιβλίο Θρησκευτικά Κινήματα στη Σύγχρονη Αμερική, την τοποθετεί εντός «της αυξανόμενης ομάδας θρησκευτικών κινημάτων τελείως έξω από την ιουδαιο-χριστιανική παράδοση». (1974, σελ. 547)
Με παρόμοιο τρόπο, η μονογραφία από τον Ρόι Γουάλις, «Ο Δρόμος προς την Απόλυτη Ελευθερία: μια Κοινωνιολογική Ανάλυση της Σαηεντολογίας» (1977), που αναλύει την ιστορική ανάπτυξη και τις δογματικές και οργανωτικές μετατροπές οι οποίες έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια της μετάβασης από Διανοητική σε Σαηεντολογία, θέτει σαφώς το θέμα της μελέτης εντός των νέων θρησκευτικών ομάδων. Ο Γουάλις θεωρεί πως η Σαηεντολογία είναι θρησκεία, ειδικά προσαρμοσμένη για τη θρησκευτική αγορά της σύγχρονης Δυτικής κοινωνίας – όπως θα διατύπωνε μεταγενέστερα ο Γουίλσον. Η έμφαση στα οφέλη που θα λάβουν τα μέλη από τη θρησκευτική πρακτική τους σ’ αυτόν τον κόσμο, η χρήση της ξεχωριστής ρητορικής και ένας γραφειοκρατικός και λογικά οικοδομημένος οργανισμός αντανακλούν τις σύγχρονες Δυτικές αξίες, επειδή «η εκλογίκευση της ζωής στον κόσμο έχει αποφέρει τα ιδρύματα μέσω των οποίων αποκτάται η λύτρωση προς ορθολογισμό». (1976, σελ. 246)
Ο Φρανκ Φλιν στην εργασία του «Η Σαηεντολογία ως Τεχνολογικός Βουδισμός», που περιλαμβάνεται στον τόμο Εναλλακτικές Λύσεις για τις Αμερικανικές Κεντρικές Εκκλησίες, διαβεβαιώνει ότι η Σαηεντολογία είναι «το πιο ενδιαφέρον από τα νέα θρησκευτικά κινήματα» (1983, σελ. 89) και, κυρίως, επειδή «φέρει πολλές στενές ομοιότητες με τον Βουδισμό» (93).
Σε ένα κεφάλαιο του βιβλίου του που εκδόθηκε το 1990 με τίτλο οι Κοινωνικές Διαστάσεις του Σεκταρισμού, ο Μπράιαν Γουίλσον βεβαιώνει ότι η Σαηεντολογία θα ήταν μια «εκκοσμικευμένη θρησκεία» και κατόπιν υποδεικνύει ότι ταιριάζει με τη λίστα 20 θεμάτων που είναι συνήθως τα βασικά χαρακτηριστικά των θρησκειών, συνιστώντας ότι η «Σαηεντολογία πρέπει όντως να θεωρηθεί θρησκεία –αναφορικά με τις μεταφυσικές αρχές της, που εξετάζει προσεκτικά, και όχι λόγω του ότι περιγράφει τον οργανισμό της ως Εκκλησία– και μάλιστα μια θρησκεία που καθρεφτίζει πολλές από τις έγνοιες της σύγχρονης κοινωνίας». (1990, σελ. 288) Ολοκληρώνει την ανάλυση ρωτώντας: «Αν κάποιος έπρεπε να προτείνει τι θα ήταν μια σύγχρονη θρησκεία, ίσως η Σαηεντολογία δεν εμφανιζόταν ως αρμόζουσα στον εκκοσμικευμένο κόσμο στον οποίο λειτουργεί και από τον οποίο παίρνει το μεγαλύτερο μέρος της οργανωμένης δομής της και της θεραπευτικής έγνοιάς της». (1990, σελ. 288)
Η Σαηεντολογία περιλαμβάνεται σαν μια από τις ομάδες που επανεξετάζεται σε μερικά από τα πιο σημαντικά βιβλία που μελετούν νέα θρησκευτικά κινήματα: Καινούργια Θρησκευτικά Κινήματα: μια Πρακτική Εισαγωγή από την Καθηγήτρια Εϊλίν Μπάρκερ (1992) καθώς επίσης και στα δυο, την Εγκυκλοπαίδεια των Αμερικανικών Θρησκειών και το Εγκυκλοπαιδικό Εγχειρίδιο των Θρησκευτικών Λατρειών στην Αμερική από τον Τζ. Γκόρντον Μέλτον (1992). Συζητείται, επίσης, μαζί με άλλες καινούργιες θρησκευτικές ομάδες στο Διενέξεις Θρησκευτικών Λατρειών: Κοινωνιακές Απαντήσεις στα Καινούργια Θρησκευτικά Κινήματα από τον Τζέιμς Μπέκφορντ (1985)· στο Θρησκευτικές Λατρείες, Νεοφώτιστοι και Χάρισμα: η Κοινωνιολογία των Καινούργιων Θρησκευτικών Κινημάτων από τον Τόμας Ρόμπινς (1991) και στο Η Ευρώπη Των Νέων Θρησκειών από τον Μάσιμο Ιντροβίνε και τον Ζεν-Φρανσουά Μάγιερ (1993).
Περιληπτικά, υιοθετώντας μια εμπειρική άποψη, μπορούμε να δούμε ότι η Σαηεντολογία έχει θεωρηθεί θρησκεία όσον αφορά το πολιτιστικό πλαίσιο εντός του οποίου διεξάγει τις δραστηριότητές της, συμπεριλαμβανομένων και των επίσημων ανακοινώσεων των κυβερνητικών υπηρεσιών, από μέλη της Εκκλησίας και από κοινωνικούς επιστήμονες που διεξάγουν μελέτες σχετικά με καινούργια θρησκευτικά κινήματα.
